اگر گجت اپلی مثل آی‌فون یا آی‌پد داشته باشید حتما می‌دانید که در ابتدای کار با این گجت‌ها شرکت اپل یک سری محدودیت‌ها را بر کاربر اعمال می‌کند که از آن جمله می‌توان به عدم توانایی کاربر در نصب نرم‌افزارهای غیررسمی اشاره کرد. این محدودیت در نزد کاربران با عنوان زندان (جیل) یاد می‌شود و طریقه شکستن این زندان فرضی، جیلبریک نام دارد. البته اپل به سختی مخالف جیلبریک شدن دستگاه‌های ساخت خود است و به همین دلیل در هر به روزرسانی سیستم‌عامل خود انجام این عمل را سخت‌تر از قبل می‌کند ولی خب کسانی که متخصص حوزه شکستن محدودیت‌ها و قفل‌های نرم‌افزاری هستند تا به امروز موفق شده‌اند تا آخرین به روزرسانی سیستم‌عامل iOS را جیلبرک کنند.
جیلبریک چیست؟
در مقدمه مطلب یک سری توضیحات ارائه کردیم که شاید شما را یاد روت کردن و یا آنبلاک کردن گجت‌های اندرویدی انداخته باشد ولی خب باید گفت که فرایند جیلبریک با وجود شباهت‌های بسیار به روت کردن، تفاوت‌هایی نیز دارد که باعث شده جیلبریک را جدا از روت و آنبلاک کردن بررسی کنیم. در همه گجت‌های اپلی با سیستم‌عامل iOS در ابتدای کار شما به فایل‌های سیستمی هیچ‌گونه دسترسی ندارید و قابلیت دسترسی شما به اجزای اصلی سیستم‌عامل بسیار شبیه به سیستم‌عامل‌های قابل استفاده در رایانه‌های شخصی مثل ویندوز، مک و لینوکس است. در واقع اپل به جای کاربر یک “Adminstrator” یا “Root User” را به عنوان سکان‌دار فایل‌های سیستمی انتخاب کرده‌است. حال جیلبریک عملی است که اجازه دسترسی تمام و کمال را به کاربر دستگاه اپلی می‌دهد. در حقیقت جیلبریک کنندگان یک نقطه امنیتی آسیب‌پذیر در سیستم‌عامل را شناسایی کرده و از طریق آن محیط قفل شده را باز می‌کنند و به کاربران اجازه استفاده کامل حتی از فایل‌های سیستمی را نیز می‌دهند.
طبق قوانین ایالات متحده امریکا جیلبریک کردن یک آی‌فون کاملا قانونی است اما در مورد آی‌پد این قضیه متفاوت است. به هرحال هر کشور قوانین خاص خود را در حوزه جیلبریک کردن گجت‌ها دارد و خوشبختانه یا متاسفانه در این بین ایران قانون خاصی در مورد جیلبریک کردن گجت‌ها ندارد.
چرا جیلبریک می‌کنیم؟
برای جیلبریک کردن دلایل بسیار است ولی شاید اهم آن‌ها این باشد که کاربر با دستگاه اپلی جیلبریک نشده نمی‌تواند از نرم‌افزارهای غیررسمی iOS استفاده کند، نمی‌تواند مرورگر اینترنتی و نرم‌افزار ایمیل خود را از حالت پیش‌فرض تغییر دهد. همچنین کاربر در تغییر تم‌ها، اضافه کردن ویجت و یا استفاده از قابلیت‌های شبکه دچار مشکل خواهد شد. برای مثال کاربر بدون جیلبریک کردن نمی‌تواند از قابلیت Wi-Fi tethering یک سرویس‌دهنده تایید نشده توسط شرکت اپل استفاده کند.
به همین دلایل است که اکثر کاربران جیلبریک کردن را ترجیح می‌دهند، زیرا به این ترتیب می‌توانند آزادی عمل بیشتری در استفاده از متن اصلی برنامه‌های پیش‌فرض داشته باشند، مرورگر خود را به کروم و نرم‌افزار ایمیل خود را به جیمیل تغییر دهند و بسیاری کارهای دیگر که iOS خام و خشک را تبدیل به سیستم‌عاملی منعطف‌تر می‌کند.
مقابله اپل با جیلبریک
همان‌طور که در ابتدای مطلب هم عرض کردیم جیلبریک کنندگان بیشتر از طریق یک حفره امنیتی به بهره‌برداری از سیستم‌عامل می‌پردازند و به این ترتیب کل سیستم عامل را جیلبریک می‌کنند. از آن‌جایی که شرکت اپل در برخی نقاط سیستم‌عامل خواهان شخصی‌سازی کمتر و تمامیت طلبی است پس از هر جیلبریک حفره امنیتی مربوطه را بررسی می‌کند و مشکلات مربوط به آن را توسط تیم نرم‌افزاری خود مرتفع می‌سازد تا در به روزرسانی بعدی iOS خود هکرها نتوانند از آن طریق قبل به جیلبریک کردن گجت‌ها مبادرت ورزند. به همین دلیل جیلبریک کردن گجت‌هایی که در این اواخر توسط اپل راهی بازار شده‌اند زمان بیشتری را نسبت به گجت‌های اولیه با سیستم عامل iOS می‌طلبیدند اما به هر حال iOS 7 نیز در دی ماه امسال جیلبریک شد. حالا تیم نرم‌افزاری اپل به رفع حفره فعلی خواهد پرداخت، در حقیقت آن‌ها امیدوارند روزی بتوانند سیستم عامل خود را به طور کلی انحصاری کنند که البته بعید به نظر می‌رسد. فعلا اپل روش مناسب خود را در پیش گرفته، به این صورت که پس از هر جیلبریک یک بسته به روزرسانی از iOS جدید خود را منتشر می‌کند تا به این ترتیب کاربر مجبور باشد بین سیستم‌عامل جیلبریک شده و آخرین نسخه از همان سیستم‌عامل یکی را انتخاب کند. به نظر می‌رسد این کشمکش تا مدت‌ها بعد ادامه داشته باشد.
چطور جیلبریک کنیم؟
قبل از انجام جیلبریک یا هر عمل مشابه و ریسک‌پذیر دیگری بهتر است شما ابتدا از اطلاعات مهم گجت خود یک نسخه پشتیبان (Backup) تهیه کنید تا در صورت نیاز یا بروز هرگونه مشکلی قادر به بازیابی آن‌ها باشید.
همان‌طور که در حین مطلب نیز گفتیم آخرین نسخه سیستم عامل iOS هم‌اکنون جیلبریک شده و شما می‌توانید گجت‌های اپلی خود را جیلبریک کنید. برای این کار شما باید برنامه jailbreak tool را دانلود کنید. این برنامه رایگان بوده و با یک جست‌وجوی ساده به سهولت یافت خواهد شد. پس از دانلود برنامه را اجرا نمایید ولی قبل از اجرا از متصل بودن گجت خود توسط سیم اتصال USB به رایانه به سیستم‌عامل ویندوز XP یا بالاتر و یا Mac مطمئن شوید.
پروسه جیلبریک شامل دانلود و کپی یک سری اطلاعات برای شکستن محدودیت‌های فعلی بر روی گوشی شما می‌باشد و بسیار ساده است. معمولا به همراه برنامه یک فایل Instruction یا دستورالعمل نیز دانلود می‌شود که می‌توانید در صورت لزوم از آن استفاده نمایید. از این‌ها که بگذریم باید عنوان کرد که در طول پروسه جیلبریک، برنامه یک ابزار به نام Cydia را بر روی گجت شما نصب خواهد کرد. Cydia یک نوع بازار نرم‌افزارهای غیررسمی سیستم عامل iOS است که اپل نمی‌خواهد کاربران از آن‌ها استفاده کنند، در حقیقت این اپلیکیشن توسط توسعه دهندگان نرم‌افزاری که در پیدا کردن راه‌های جیلبریک iOS مشارکت دارند اداره می‌شود و شما از طریق آن خواهید توانست مرورگر پیش‌فرض و برنامه چک کردن ایمیل‌های خود را به طور دلخواه تغییر دهید و ویجت‌های مدّ نظر خود را به گجت‌تان اضافه نمایید.
در نهایت باید گفت که اگر واقعا تصمیم به جیلبریک گرفتید باید مطمئن شوید که توان انتظار کشیدن برای ساخته‌شدن جیلبریک بعدی سیستم‌عامل خود را خواهید داشت زیرا همان‌طور که گفته شد امروز ساخت جیلبریک برای نسخه‌های واپسین iOS بسیار دشوار و وقت گیر شده است و از طرفی گجتی که یک بار جیلبریک شده است قابلیت به روزرسانی بدون جیلبریک را از دست خواهد داد.